De laatste tijd horen we steeds meer over tekorten van vitamine D en calcium bij onze kromsnavels. Hoe zit het nu?
‼️Waarschuwing
Het lichaam zit ingewikkeld in elkaar. Ik probeer het hier super simpel, kort en praktisch uit te leggen, maar toch zal het een lang verhaal worden… Ga er dus even lekker voor zitten, want dit is wel erg belangrijk!
🌞 Eerst wat feiten op een rij over vitamine D
- Vitamine D wordt door het lichaam zelf aangemaakt door zonlicht. Dit is de beste manier, het lichaam weet zelf hoeveel het nodig heeft.
- In Nederland is de zon in de winter niet sterk, waardoor veel mensen een tekort aan vitamine D hebben. Dit is bij onze kromsnavels ook zo. Hierdoor hebben ze ook vaak een tekort aan calcium omdat vitamine D nodig is om calcium op te nemen uit de voeding(!)
- ‼️ In Utrecht de faculteit zien de vogelartsen dat zeer veel (90% of meer) van de kromsnavels die onder de CT scan gaan vervormde botten hebben door botontkalking ten gevolge van te weinig calcium. (En dus ook vitamine D) Soms missen er zelfs botten omdat deze al opgelost zijn(!)
- Er zijn verschillende soorten natuurlijke vitamine D welke ook ingenomen kunnen worden. D2 en D3 zijn de bekendste.
- Vitamine D2 komt uit plantaardige voeding zoals champignons en algen.
- Vitamine D3 komt uit dierlijke vorm zoals meelwormen, vette vis, lever, vlees, eieren en melkproducten.
- Mensen nemen vitamine D2 niet goed op, D3 wel. Bij kromsnavels is hier geen onderzoek naar gedaan(!) Maar er zijn aanwijzingen dat sommige kromsnavels wel D2 kunnen opnemen. (o.a. observaties in het wild)
🦴 Calcium:
- Calcium wordt zonder vitamine D niet goed opgenomen. Calcium is erg belangrijk voor stevige botten, het maken van de eischaal, goed functioneren van de spieren en het zenuwstelsel. Als het lichaam geen calcium uit de voeding kan halen zal het calcium aan de botten ontrekken met o.a. vervormingen tot gevolg.
- Calcium waarden laten bepalen heeft meestal weinig zin, omdat het lichaam de calcium onttrekt uit de botten om het op pijl te houden. Vitamine D waarden checken heeft wel zin, want dat geeft een betere indicatie of het lichaam genoeg calcium kan opnemen uit de voeding.
- Calcium komt uit voedingsmiddelen. Denk hierbij aan: broccoli, boerenkool, chinese kool, spinazie, radijs en sperziebonen. Ook de bekende sepia of het calciumblok werkt daarnaast ondersteunend. (Zeker tijdens de kweek)
Een wisselwerking tussen een bepaald hormoon (PTH) fosfaat en vitamine D regelt het calciumgehalte in het bloed. Fosfaat en calcium worden daarbij uit de voeding gehaald.
🦜 De papegaai bestaat niet. Het zijn meer dan 350 soorten… Er is geen onderzoek naar al deze soorten gedaan, maar het streefgetal wat vogelartsen aanhouden voor vitamine D is 50 mmo/L.
Loekie mijn ara maracana had een waarde van 21 mmo/L in februari 2025 (dus op het laagste punt, de reserves zijn in de winter uitgeput) terwijl Rex mijn blauwkeel ara een waarde had van 14 mmo/L (en hij zit juist meer buiten!) De opname per soort is dus kennelijk verschillend. Mijn vogels zitten gemiddeld 2-3 uur buiten per dag.
‼️ Weten jullie dat veel huiskamervogels zo’n lage waarde hebben dat deze niet eens meetbaar is? Dit heeft ernstige consequenties voor de gezondheid van je vogel..!
⚠️ Te weinig vitamine D is schadelijk voor de gezondheid: Door te weinig calcium werken de spieren niet meer goed, (spierzwakte) kan het zenuwstelsel niet meer goed functioneren en treed er botontkalking op. (Omdat het lichaam de calcium onttrekt uit de botten.) Dit gaat gepaard met veel pijn! Door de spierzwakte gaat de vogel vaak lager op de stok zitten. Ook kunnen epilepsie-achtige klachten ontstaan. Zo kan je vogel ineens van de stok af vallen of verkrampen ze juist heel erg.
‼️ Wisten jullie dat de pijn door te weinig vitamine D en calcium ook een oorzaak kan zijn voor een vogel om veer beschadigend gedrag te ontwikkelen? Vooral de buik en rug zijn dan het doelwit. Dit omdat in het borstbeen en de ruggengraat het meeste bot zit.
⚠️ Te veel vitamine D is ook schadelijk voor de gezondheid: Hierdoor verkalken (door te veel calcium opname) organen en andere zachte weefsels en kan er o.a. nierschade ontstaan.
Zelf geconcentreerde vitamine D geven is hierom niet verstandig. Een overdosering is dan mogelijk met desastreuze gevolgen! Dit kan wel onder monitoring van de vogelarts. Vaak laat je dan elke 3 maanden de vitamine D waarden opnieuw bepalen door een bloedafname.
Maar ook met geconcentreerde vitamine D medicatie ziet de vogelarts dat er bij sommige soorten vogels de waarde nauwelijks omhoog gaan. (En sommige soorten reageren er juist weer erg goed op) Dit moet nog verder onderzocht worden…
Het is veel informatie. Ik weet het en dit is dan nog de versimpelde versie… Laten we de praktische kant belichten. Wat kun je zelf doen? Denk daarbij (vooral in de winter of tijdens het kweek seizoen) in combinaties van onderstaande oplossingen!
✅ Praktische adviezen:
- Laat de waarden van vitamine D prikken bij de jaarlijkse check up van je kromsnavel. Varieer met het jaargetijde, winter en zomer bijvoorbeeld.
- ‼️ Bouw een buitenverblijf. Binnen achter een raam telt niet. Laat de vogel minimaal 2 uur per dag buitenspelen. Kijk in de winter goed hoe de vogel op de kou reageert en pas de tijd hierop aan. Dit is het belangrijkste advies! Deze oplossing werkt het beste bij alle soorten papegaaien.
- Of zoek een andere manier om je vogel direct zonlicht buiten te geven. Denk aan buiten wandelen in een tuigje, bench of in een vogelrugtas.
- UV-lamp. Lees de handleiding, want de afstand van de lamp ten opzichte van de vogel is erg belangrijk. Te dichtbij kan schade opleveren, te ver weg en het heeft geen zin voor de vitamine D aanmaak…
✅ Voedingsadviezen: ⚠️ Let op, het advies is gebaseerd op vogels die op een gevarieerd groente/fruit/kruiden/bloemen/zaden/noten dieet zitten en geen grote hoeveelheden (meer als 25%) pellets krijgen. Pellets hebben een vaste hoeveelheid vitamine D en calcium. Afhankelijk van het soort pellet, de hoeveelheid pellets die gevoerd wordt en het soort kromsnavel kan ik hier niks algemeens over zeggen. Vanwege deze vaste hoeveelheden ben ik ook geen voorstander van pellets voeren. Er zijn simpelweg te veel verschillende soorten papegaaien met bijbehorende verschillende behoeftes. Voer je toch pellets? Controleer de vitamine D waarde dan vooral bij de vogelarts.
- Voeding: geef op een natuurlijke manier vitamine D bij door champignons (D2) en levende meelwormen (D3) een half uur buiten in de zon te zetten voordat je ze voert aan je kromsnavel. Paddenstoelen uit de winkel die voor ons te consumeren zijn kan je ook voeren aan je papegaai, kaketoe of parkiet. Varieer hiermee. Doe dit 1x per week.
- Gebruik natuurlijke algenolie met vitamine D. Een paar druppels is genoeg per week.
- Zorg dat je ten minste 1 calciumrijke groente in de chop voert per dag
- Geef extra calcium bij in de vorm van een calciumblok of sepia, rasp dit over bijvoorbeeld de zadenmix heen. Doe dit 1-2 x per week.